چه کسی می‌داند روز دانش آموز چیست؟

۳۵ سال قبل که کودکی دبستانی بودم ماشین ها، خیابان ها، مغازه ها و خانه ها … شکل دیگری داشت، زندگی رنگی دگر داشت، نه لزوما خوشرنگ تر از الان.

در روز ۱۳ آبان موسوم به روز دانش آموز که معمولا هوا هم سرد بود، ما را جمع می‌کردند و هیچ حقی نداشتیم جز اینکه در چهارچوب مقررات روز دانش آموز رفتار کنیم، مقداری شعار می‌دادیم به ممالک دیگر و دوباره ما را می شمردند که تعدادمان کم نشده باشد، اینطوری روزمان تبریک گفته می‌شد.
اکنون خیلی چیزها متحول شده و جهانی بس توسعه یافته تر و بس گسترده تر پیش روی ماست اما روز دانش آموز همان است که بود، فقط پلاکاردها دیگر دستی نوشته نمیشود.

۳۵ سال قبل هیچکس هیچگاه به من توضیح نداد که روز تو، روز دانش آموز به چه معناست؟ و چرا این روز را به من تبریک می گویند؟ برای هیچکس نظر دانش آموز مهم نبود و اساسا این روز انجام یکسری مناسکی است که بطور تکراری مانند رژه نیروهای مسلح باید اجرا شود!
اکنون می بینم فرزندان ما هم در همین موقعیت قرار دارند و من سخت در اندیشه ام از آنچه که تکرار می‌شود و دنبال پاسخی می گردم که بعد از ۳۵ سال هنوز برایم روشن نشده و کودکان معصوم را نظاره می کنم که با تمام شور و انرژی شعار می‌دهند مرگ بر … و مسئولینی که از این نمایش از زوایای متعدد عکس می گیرند تا به مقامات ارائه دهند و با لبخندی مصنوعی روز دانش آموز رو به دانش آموزان تبریک می‌گویند.

آیا وقت آن نرسیده که جامعه شناسان و روان شناسان و دیگر محققان علوم انسانی و اجتماعی اجازه یابند، پژوهش‌ علمی در زمینه «میزان تاثیر» اینگونه بزرگداشت های تصنعی در تفکرات و روحیات دانش آموزان و معلمان و کل جامعه داشته باشند؟
مگر ما این روز را روز «دانش» آموز نام ننهادیم؟ این دانشی که آموخته شده چرا نباید در قالب تحقیقات علمی و پژوهشی به کار گرفته شود؟ چند پژوهش و مطالعه در این بزرگداشت ها داشته ایم؟
وانگهی شاید آثار مثبت چنین بزرگداشت هایی بیش از پیش نمایان شود و ما بیشتر قدر بدانیم و مثلا روز دانش آموز و تسخیر لانه جاسوسی را به سفارتخانه های دیگر کشورها هم بسط دهیم چه اشکالی دارد؟ «لانه جاسوسی» که فقط همان یکی نبود، من شرط می بندم لانه های جاسوسی زیادی داریم که لزوماً هم سفارتخانه نیستند.
شاید با جمع بندی نظرات محققان، دست به اصلاحات بزنیم و شکل و قالب ناموزون چهل و اندی ساله را تغییر دهیم و عنصر «دانش آموز» را در این برنامه‌ها وارد کنیم.
شاید هم با بررسی سیر مهاجرت و فرار نخبگان امروز و دانش آموزان دیروز بفهمیم که از اساس ایراداتی داریم و چاره ای جز فهم و باز-تعریف «روز دانش آموز» نداریم.
افسوس که این مزرعه را آب گرفته
دهقان مصیبت زده را خواب گرفته
فکرتان پر برکت. محمد علی نجم. ۱۳ آبان ۱۴۰۰.